1. Tổng quan thị trường

Thị trường tiền điện tử đã mở rộng đáng kể và trưởng thành nhanh chóng trong vài năm qua. Điều này đã mang lại nhiều động lực cho thị trường, bao gồm cả những đổi mới trong hoạt động giao dịch, đặc biệt là sự tăng trưởng nhanh chóng của thị trường phái sinh tiền điện tử.

Thị trường phái sinh tiền điện tử song song với thị trường phái sinh truyền thống, phổ biến nhất là Bitcoin và Ethereum. Kể từ tháng 01/2023, thị trường phái sinh tiền điện tử tiếp tục thống trị thị trường, chiếm khoảng 70% toàn bộ không gian tiền điện tử và trị giá 2,04 nghìn tỷ USD ngày nay.  Mặc dù khối lượng giao dịch không còn được cao như thời điểm uptrend năm 2021, nhưng ở thời điểm hiện tại vẫn ghi nhận mức tăng phần trăm là 76,1% so với tháng 12/2022.

Các sản phẩm phái sinh chính được cung cấp trên thị trường ngày nay là hợp đồng tương lai, hợp đồng tương lai vĩnh viễn và quyền chọn.

• Hợp đồng tương lai: Hợp đồng tương lai là thỏa thuận giữa hai bên để mua và giao một tài sản với mức giá đã thỏa thuận vào một ngày trong tương lai. Các bên tham gia vào loại giao dịch này có nghĩa vụ thực hiện cam kết mua hoặc bán tài sản cơ sở.

• Hợp đồng tương lai vĩnh viễn: Hợp đồng tương lai vĩnh viễn là hợp đồng tương lai vĩnh viễn, không bao giờ được giao, sử dụng cơ chế định giá/thanh toán hàng ngày, không giống như hợp đồng tương lai cổ điển, được thanh toán vào ngày đáo hạn. ‘Giá tham chiếu’ được sử dụng để tính lãi và lỗ của vị thế của người dùng và để tính giá thanh toán nhằm duy trì sự ổn định của thị trường.

• Quyền chọn: Hợp đồng quyền chọn trao cho người mua (chủ sở hữu hoặc người nắm giữ quyền chọn) quyền, nhưng không có nghĩa vụ, mua (quyền chọn mua) hoặc bán (quyền chọn bán) một tài sản cơ bản với giá thực hiện vào trước khi hết hạn. Người bán quyền chọn có nghĩa vụ tương ứng để thực hiện giao dịch – bán hoặc mua – nếu người mua (chủ sở hữu) thực hiện quyền chọn.

Sự gia tăng của cơ sở hạ tầng có liên quan và sự tham gia của các tổ chức ngày càng tăng là một số yếu tố giúp thúc đẩy tăng trưởng cho khối lượng giao dịch phái sinh. Vậy câu hỏi được đặt ra là tại sao các công cụ phái sinh có vai trò quan trọng trong thị trường tài chính và tiền điện tử nói chung:

1. Hiệu quả sử dụng vốn: Chúng mang đến cơ hội tối đa hóa lợi nhuận khi giao dịch ký quỹ.

2. Quản lý rủi ro và phòng ngừa rủi ro: Chúng cho phép các nhà giao dịch duy trì rủi ro dài hạn trong khi phòng ngừa rủi ro tạm thời.

3. Đa dạng hóa: thị trường phái sinh mở ra cơ hội cho các công cụ và chiến lược giao dịch hiệu quả và các trader có thể tiếp xúc với biến động giá của tài sản tiền điện tử cơ bản mà không thực sự sở hữu nó.

Các sàn CEX vẫn dẫn đầu mảng phái sinh tiền điện tử với biên độ lớn về khối lượng giao dịch. Tuy nhiên, các công cụ phái sinh phi tập trung đã cho thấy sự tăng trưởng đáng kể vào năm ngoái. Có một số lợi ích nhất định mà các công cụ phái sinh DeFi mang lại ngày nay, chẳng hạn như tính minh bạch cao hơn và thiết kế hệ thống đổi mới, đồng thời các dự án như GMX đã đạt được nhiều thành công ngay cả trong downtrend năm 2022 với mô hình kinh doanh và tokenomics sáng tạo của mình.

2. Thị trường phái sinh phi tập trung

Nhìn chung, thị trường phái sinh vẫn đang chiếm thị phần nhỏ trong DeFi. TVL trong thị trường phái sinh ở mức 1,7 tỷ USD, chiếm 2,4% tổng số TVL của DeFi tính đến thời điểm viết bài này. Đồng thời, dữ liệu cho thấy hợp đồng vĩnh viễn (perpetuals) là sản phẩm phái sinh chính trong DeFi, vì chúng đóng góp 90% TVL trong thị trường phái sinh phi tập trung.

2.1. Hợp đồng tương lai

Hiện tại trong lĩnh vực DeFi, hầu hết tất cả các sản phẩm tương lai đều là hợp đồng tương lai vĩnh viễn và chúng thống trị thị trường phái sinh phi tập trung nói chung. Khái niệm về hợp đồng tương lai vĩnh viễn, còn được gọi là hoán đổi vĩnh viễn hoặc Perps, được nhà kinh tế học Robert Shiller giới thiệu lần đầu vào năm 1992 như một cách để cung cấp liên tục sự tiếp cận với giá tài sản trong một hợp đồng tương lai phái sinh – vì thế đây là các hợp đồng vĩnh viễn.

Trong số các giao thức hỗ trợ hợp đồng tương lai vĩnh viễn, GMX, dYdX và Gains Network đã trở nên nổi bật kể từ năm 2022, khi chúng giành được nhiều thị phần nhất dựa trên TVL. Hơn nữa, TVL của GMX chiếm hơn 48% tổng số TVL hợp đồng tương lai vĩnh viễn, tiếp theo là dYdX. Tuy nhiên khi xem xét khối lượng giao dịch, dYdX lớn gấp 4 lần tổng khối lượng của GMX và Gains Network cộng lại.

Trên các sàn giao dịch tập trung (CEX), funding rate của các giao dịch hoán đổi vĩnh viễn là một số liệu có thể được sử dụng để đánh giá định hướng đòn bẩy và tâm lý thị trường.

• Nếu giá hợp đồng vĩnh viễn cao hơn giá giao ngay của tài sản cơ sở, thì funding rate là dương và người nắm giữ vị thế mua sẽ phải trả tiền cho người nắm giữ vị thế bán.
• Nếu giá hợp đồng vĩnh viễn thấp hơn giá giao ngay của tài sản cơ sở, thì funding rate là âm và người nắm giữ vị thế bán sẽ phải trả tiền cho người nắm giữ vị thế mua.

Nói chung, lý do của funding rate là để khuyến khích giá của mỗi thị trường vĩnh viễn gần với giá hợp đồng giao ngay (spot) của nó. Ví dụ: những người mua phải trả tiền cho những người bán khi giá hợp đồng vĩnh viễn quá cao, điều này khuyến khích nhiều nhà giao dịch bán hoặc bán khống hơn, do đó làm giảm giá (và ngược lại).

Tuy nhiên, với các giao thức phái sinh phi tập trung, việc chi trả phí funding không phải lúc nào cũng được đảm bảo. Ví dụ:

• Trên GMX không có khái niệm funding rate. Thay vào đó, giao dịch dựa trên “Phí vay” (Borrow Fee) được khấu trừ mỗi giờ. Phí này được trả cho đối tác giao dịch của người dùng (LP) và phí mỗi giờ sẽ thay đổi dựa trên việc sử dụng tài sản, với phí cao hơn cho nhiều tài sản được sử dụng hơn.

• Đối với Gains Network, có một khái niệm gọi là “funding fee” dựa trên mức độ phổ biến của các giao dịch. Khoản phí này làm tăng giá trị cho vị thế ở phía mạo hiểm hơn. Chẳng hạn, nếu hầu hết mọi người đều mua, một trader sẽ được đền bù khi giữ một vị thế bán mở. Khoản phí này thay đổi từ tích cực hoặc tiêu cực trong suốt thời gian giao dịch, tùy thuộc vào vị thế của những người khác.

Những dự án mới như Fulcrom Finance cung cấp các nơi thay thế để giao dịch các hợp đồng vĩnh viễn. Fulcrom là một sàn giao dịch hợp đồng tương lai vĩnh viễn phi tập trung được xây dựng trên Cronos. Fulcrom cho phép người dùng giao dịch các vị trí đòn bẩy lên tới 25 lần với mức phí thấp và tác động giá không đáng kể, đồng thời đảm bảo rằng tất cả các giao dịch và tài sản thế chấp đều được ghi lại một cách minh bạch trên blockchain. Ngoài ra, mạng Cronos DeFi đang mở rộng mang đến cơ hội cho nền tảng giao dịch Fulcrom tích hợp với các dapp DeFi khác để có khả năng tiếp cận thanh khoản cao hơn.

2.2. Quyền chọn

Mặc dù giao dịch quyền chọn trong DeFi không phổ biến như perps, nhưng chúng vẫn đóng một vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa rủi ro, giống như trong tài chính truyền thống. Kể từ đầu năm 2023, TVL trong các nền tảng quyền chọn DeFi đã tăng khoảng 40% so với quý 4 năm 2022.

Vào năm 2022, Dopex và Lyra là các giao thức quyền chọn được xây dựng trên layer 2 đã trở nên nổi bật. Opyn, một giao thức giao dịch quyền chọn DeFi trên Ethereum, đã đạt được sức hút trong nửa đầu năm 2022 nhưng lại đánh mất thị trường trong nửa sau. Ngoài ra, Dopex đã giới thiệu khái niệm “OpFi” (Options-powered DeFi), được coi là bước phát triển mới trong DeFi. Nói một cách đơn giản, OpFi là việc sử dụng quyền chọn để boootstrap cho cơ sở hạ tầng DeFi. Bất cứ người dùng nào đều có thể kiếm được lợi nhuận thông qua việc tham gia vào các option pool trên Dopex, mỗi quý những người tham gia sẽ có các lợi nhuận như phí bảo hiểm, các token phần thưởng DPX như một incentive (phần thưởng khuyến khích) đến từ dự án. Một phần cũng để thúc đẩy tính thanh khoản trong giao thức.

Bên cạnh đó, DeFi Options Vault (DOV) gần đây cũng được phát triển với tốc độ nhanh. DOV là các sản phẩm dựa trên quyền chọn cho phép người dùng chỉ cần gửi tài sản thế chấp của họ vào các vault, sau đó các giao thức sẽ thay mặt nhà đầu tư thực hiện các chiến lược tạo ra lợi nhuận. Trước khi có DOV, các chiến lược quyền chọn chủ yếu chỉ dành cho các nhà đầu tư thông qua giao dịch mua bán tự do (OTC) hoặc tự thực hiện trên các sàn giao dịch quyền chọn.

Cùng xem xét quy trình quy trình đấu giá DOV để có góc nhìn tổng quan hơn về cách các vault thực hiện các chiến lược giao dịch:

• Người dùng gửi token cơ bản làm tài sản thế chấp cho các call-selling vaults theo quyền chọn mua và stablecoin cho các put-selling vaults, sẽ trải qua thời gian khóa 1 tuần.

• Các vault ghi các quyền chọn và bán đấu giá chúng cho những người tham gia thị trường vào ngày và giờ định trước, đồng thời các giao thức quyết định các tham số quyền chọn để mang lại lợi nhuận được điều chỉnh theo rủi ro cao nhất cho người gửi tiền.

• Các vault nhận được phí bảo hiểm sau khi đấu giá. Sau đó, những người gửi tiền vào kho tiền có thể lấy lại tiền đặt cọc của họ, bao gồm cả phí bảo hiểm hoặc giữ nó trong kho tiền cho lần đấu giá tiếp theo.

3. Kết luận

Với nhiều sự phát triển và đổi mới đến từ các lĩnh vực khác nhau của thị trường, chắc chắn rằng các giao thức phái sinh phi tập trung mang lại cơ hội đáng kể cho những người tham gia thị trường, đồng thời tăng tính minh bạch và phi tập trung, cộng với việc tối ưu hóa các giao dịch đối với sự biến động và rủi ro.

Tuy nhiên, bên cạnh những lợi thế này, có một số thách thức và rủi ro tiềm ẩn gia tăng trong các thị trường phái sinh phi tập trung, bao gồm:

• Các giao thức phái sinh phi tập trung có thể phải đối mặt với tính thanh khoản thấp hơn so với các sàn CEX.

• Người dùng phải đối mặt với trở ngại về việc làm quen với các khái niệm mới và cần phải nắm rõ kỹ thuật giao dịch mới do sự đổi mới nhanh chóng trên thị trường.

• Ngoài những rủi ro thông thường trong DeFi, chẳng hạn như rủi ro pháp lý và lỗ hổng trong hợp đồng thông minh, các nền tảng phái sinh phi tập trung cũng có những rủi ro bổ sung do liên quan đến đòn bẩy.

Với thiết kế sáng tạo và an toàn của các giao thức phái sinh trong DeFi, cũng như việc người dùng ngày càng hiểu biết hơn, các giao thức phái sinh phi tập trung có thể dễ dàng trở thành công cụ quan trọng để phòng ngừa rủi ro và theo đuổi tính minh bạch tốt hơn. Điều này hứa hẹn một tương lai phát triển mạnh mẽ của thị trường phái sinh phi tập trung trong tương lai.

Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Mọi thông tin trên trang web này không phải là lời khuyên đầu tư và AZDAG không chịu trách nhiệm hoặc nghĩa vụ pháp lý đối với bất kỳ nội dung nào. Người đọc cần tự nghiên cứu trước khi thực hiện bất kỳ hành động đầu tư nào trong thị trường crypto.

Về AZDAG

AZDAG là quỹ đầu tư của Singapore tiên phong trong lĩnh vực phát triển các dự án blockchain và tài sản mã hoá khu vực Đông Nam Á. Chúng tôi tập trung vào đầu tư các dự án đã có sản phẩm và niêm yết trên thị trường thứ cấp, ngoài ra AZDAG còn đầu tư vào các công ty khởi nghiệp với giai đoạn đầu tập trung vào tiền kỹ thuật số và công nghệ Blockchain.

Để biết thêm thông tin, vui lòng truy cập:

Website: https://azdag.com/

Twitter: https://twitter.com/Azdag_Venture