
StarkNet là gì?
StarkNet là một Layer 2 zk-rollup phi tập trung không cần cấp phép (permissionless) xây dựng trên nền tảng công nghệ STARK. StarkNet là một blockchain cho mục đích chung, cho phép bất kỳ ai cũng có thể viết bất kỳ loại logic (dApp) nào cho bất kỳ mục đích nào họ muốn mà không ảnh hưởng đến khả năng tổng hợp và bảo mật của Ethereum. StarkNet chạy alpha mainnet từ tháng 12/2021, chạy mainnet chính thức vào tháng 11/2022.
Các đặc điểm chính của StarkNet
Các nhà phát triển, người dùng và các node StarkNet sẽ có thể làm mọi thứ mà người ta mong đợi từ L2 Rollup:
- Các nhà phát triển có thể xây dựng các ứng dụng của riêng họ và triển khai chúng trên StarkNet
- Người dùng có thể gửi các giao dịch đến StarkNet để được thực hiện, giống như họ đang tương tác với Ethereum
- Tất cả các giao dịch StarkNet sẽ được tổng hợp theo gói (batch) và tính hợp lệ của chúng sẽ được chứng minh trong bằng chứng STARK => sau đó sẽ được xác minh trên Ethereum. Vì nỗ lực tính toán cần thiết để xác minh các bằng chứng STARK là nhỏ theo cấp số nhân so với tính toán đã được chứng minh, StarkNet sẽ mở rộng Ethereum theo các mức độ lớn
Vì tất cả các giao dịch trên StarkNet sẽ được STARK chứng minh, nên chỉ những chuyển đổi hợp lệ mới được chấp nhận trên Ethereum. Tất cả dữ liệu cần thiết để tạo lại trạng thái StarkNet đầy đủ sẽ được xuất bản trên chuỗi (on-chain). Bất kỳ ai cũng có thể chạy node StarkNet. Các thuộc tính này sẽ làm cho StarkNet an toàn và permissionless như Ethereum.
Công nghệ zkSTARK
zkSTARK là viết tắt của zero-knowledge Scalable Transparent ARgument of Knowledge, trong đó:
- zk: Bằng chứng zk là cách để một người chứng minh (prover) thuyết phục người xác minh (verifier) rằng tuyên bố đó là đúng, mà không tiết lộ thêm bất kỳ thông tin nào. Nên zk thể hiện tính chất bảo vệ quyền riêng tư của người dùng
- Scalable: Nhờ đưa tính toán ngoài chuỗi (off-chain) giúp có thể tăng khả năng mở rộng.
- Transparent: Thể hiện tính ngẫu nhiên công khai, không có thiết lập trusted (quá trình tính toán sẽ loại những yếu tố độc hại, nên không cần thiết lập đầu vào trusted).
- ARK: prover tính toán & tạo ra các bằng chứng rõ ràng ngoài chuỗi (hợp lý về mặt tính toán). Việc tính toán cũng mang lại tính toàn vẹn và giúp mạng lưới bảo mật sau lượng tử.

Ngôn ngữ lập trình Cairo
StarkNet đã cải tiến ngôn ngữ lập trình Cairo của mình để cho phép các nhà phát triển mới dễ dàng phát triển hơn. Cairo được giới thiệu lần đầu vào năm 2020 nhằm viết các chương trình STARK. Cairo 1.0 là một ngôn ngữ cấp cao giống Rust. Tương tự như Rust, nó được thiết kế để cho phép các nhà phát triển dễ dàng viết code hiệu quả và an toàn.
Từ khi ra đời, Cairo đã được sử dụng để xây dựng các ứng dụng Layer-2 đã xử lý hơn $790B giao dịch, xử lý hơn 300 triệu giao dịch và phát hành hơn 90 triệu NFT, tất cả đều được thực hiện ngoài chuỗi và được giải quyết trên Ethereum với tính toàn vẹn toán học được đảm bảo bằng chứng STARK. Cairo đã trở thành ngôn ngữ lập trình thứ 4 được sử dụng nhiều nhất trong hệ sinh thái blockchain nói chung.

Roadmap
Mới đây, StarkWare, công ty mẹ của StarkNet, vừa công bố mục tiêu và roadmap trong năm 2023 và 2024.
Cụ thể, StarkNet tiến hành “Regenesis” mạng lưới nhằm biến đổi các hợp đồng thông minh Cairo 0 sang phiên bản Cairo 1.0 mới. Sau “Regenesis”, các bản nâng cấp hay bất kỳ thay đổi nào trên mạng lưới đều sẽ được quyết định dựa trên quản trị cộng đồng.
Ngoài ra, trong năm nay, StarkNet sẽ tập trung vào 5 khía cạnh chính:
- Hiệu suất & UX (đang phát triển – mục tiêu trọng tâm)
- Thông lượng và độ trễ mạng
- Phí giao mạng: EIP-4844 của Ethereum (Giao dịch Shard Blob) dự kiến ra mắt vào quý IV/2023. StarkNet sẽ điều chỉnh để hưởng lợi từ nó càng sớm càng tốt, bên cạnh việc giới thiệu Volition.
- Tốc độ giao dịch nhanh hơn
- Tiến tới thị trường tự do (Free market): thị trường tự do trên StarkNet trong phiên bản 0.14.0 cho phép phân bổ hiệu quả các tài nguyên hạn chế của mạng lưới, dựa trên mức độ sẵn sàng thanh toán của người dùng cho một giao dịch chứ không chỉ dựa trên vị trí của giao dịch.

StarkWare cũng nhấn mạnh rằng StarkNet sẽ dồn toàn lực vào việc phát triển các tính năng, 2024 sẽ là năm của sự phi tập trung hoá mạng lưới. Đây nhiều khả năng là thời gian mà Starknet ra mắt token và tiến hành airdrop cho người dùng.
Tokenomics
StarkNet đã công bố thông tin về token vào năm ngoái. Trong đó:
- 17% dành cho các nhà đầu tư của StarkWare
- 32,9% sẽ được phân bổ cho Những người đóng góp cốt lõi: StarkWare và các nhân viên, chuyên gia tư vấn của công ty cũng như các đối tác phát triển phần mềm của StarkNet
- 50,1% được StarkWare cấp cho StarkNet Foundation – tổ chức hỗ trợ phát triển cho dự án mở rộng này. Lượng token trên không được khoá và sẽ được phân bổ lại một cách minh bạch như hình dưới

Nhà đầu tư & đối tác
Tính đến nay, StarkWare đã huy động được $282.5M từ 30 quỹ đầu tư danh tiếng trong thị trường như Coinbase Ventures, Pantera Capital, Paradigm,…. với định giá tại vòng gần nhất là $8B.

Team
Co-founder của StarkWare là Giáo sư / Tiến sĩ hàng đầu về khoa học máy tính, toán học và công nghệ zk. Ngoài ra, Starkware có hơn 70 người tài năng có kiến thức sâu sắc về công nghệ.
Co-Founder, President – Eli là người đồng phát minh ra các giao thức STARK, FRI và Zerocash và là Nhà khoa học sáng lập của Công ty Zcash.

Co-founder Uri có bằng cử nhân về Khoa học Máy tính và bằng MBA. Uri là một doanh nhân với nhiều công ty startup thành công.

Hệ sinh thái của Starknet
Hệ sinh thái Starknet đang có tốc độ phát triển nhanh chóng, với các bản cập nhật được công bố thường xuyên. Các ứng dụng DeFi trên Starknet như Jedi Swap, 10K Swap đang có lượng người dùng đổ về đáng kể để tìm kiếm cơ hội retroactive từ các nền tảng này. Tuy nhiên, các giao thức DeFi trên Starknet vẫn chưa có nhiều innovative so với các dự án trên Ethereum, cần nhiều thời gian để phát triển hơn.
Các mảng khác trong hệ sinh thái cũng chứng kiến số lượng dự án tăng vọt, nhưng phần lớn còn trong giai đoạn testnet, cần thời gian để hoàn thiện và thu hút người dùng.

Kết luận
Starknet đang phát triển nhanh chóng cả về công nghệ lẫn người dùng. Nhìn chung hệ sinh thái Starknet đang thu hút nhiều dự án phát triển, tuy nhiên ngôn ngữ Cairo cần thời gian để phổ biến tới các nhà phát triển. Sau các đợt airdrop lớn của Optimictis, Arbitrum,…hiện tại người dùng đang rất fomo và mong đợi đợt airdrop lớn từ Starknet, dự án đang được định giá 8 tỉ USD.
Tuy nhiên, về trải nghiệm người dùng thực tế trên các dự án của Starknet chưa được mượt mà, thời gian giao dịch lâu, dễ gặp lỗi và phí giao dịch còn cao. Starknet cần cải thiện những điều này để trở nên thu hút người dùng đến với hệ sinh thái nhiều hơn.